Jak sprzedawać własną żywność?

Żywność kupowana bezpośrednio u producentów cieszy się coraz większym zainteresowaniem. W dobie produktów wysoko przetworzonych, często transportowanych wiele kilometrów, konsumenci wyjątkowo cenią przetwory lokalne, powstające w domowym zaciszu. Pieczesz chleb, przygotowujesz konfitury, a może wytwarzasz własne sery? Chcesz podzielić się swoim produktami z innymi osobami, a przy okazji zyskać dodatkowe źródło dochodu? Sprawdź, jakie wymagania musisz spełnić, aby sprzedawać własną żywność.

Jak zacząć sprzedawać swoją żywność?

Myślisz, że sprzedaż domowych przetworów wiąże się z koniecznością zakładania wielkiego zakładu przetwórczego oraz spełnienia rygorystycznych wymagań formalnych? Nic bardziej mylnego. Jednym z najprostszych sposobów wprowadzenia na rynek własnej żywności jest prowadzenie sprzedaży w formie rolniczego handlu detalicznego (RHD). W ramach takiej działalności rolnicy mają możliwość sprzedaży produktów pochodzenia zwierzęcego lub żywności zawierającej jednocześnie środki spożywcze pochodzenia niezwierzęcego i produkty pochodzenia zwierzęcego (tj. żywności złożonej). Żywność może być sprzedawana bezpośrednio konsumentom lub zakładom prowadzącym handel detaliczny na określonym obszarze.

Producenci, którzy chcieliby skorzystać z RHD nie muszą przygotowywać projektu technologicznego zakładu przetwórczego ani rejestrować działalności w CEIDG. Przed rozpoczęciem sprzedaży niezbędne jest jednak zarejestrowanie działalności u powiatowego lekarza weterynarii (wpisu należy dokonać 30 dni przed planowanym początkiem działalności). Rolnicy zobowiązani są także do prowadzenia ewidencji sprzedaży zawierającej: numer wpisu, datę uzyskania przychodu, kwotę przychodu, przychód narastająco od początku roku oraz rodzaj i ilość przetworzonych produktów. Sprzedaż na preferencyjnych zasadach podatkowych możliwa jest przy zachowaniu limitu przychodu 100 tys. zł.

Rolnicy mogą też sprzedawać nieprzetworzone produkty pochodzenia zwierzęcego wyprodukowane we własnym gospodarstwie w ramach sprzedaży bezpośredniej. Podobnie jak w przypadku produktów przetworzonych wymagana jest w tym przypadku wcześniejsza rejestracja zakładu w Powiatowym Inspektoracie Weterynarii.

Nieco inne wymagania dotyczą produkcji i sprzedaży produktów żywnościowych pochodzenia roślinnego. Rolnicy planujący sprzedaż takich artykułów powinni zarejestrować swoją działalność w Państwowej Inspekcji Sanitarnej (w terminie 14 dni przed rozpoczęciem swoich działań). Dodatkowo pozostali producenci muszą wcześniej założyć działalność gospodarczą. Jeśli jednak sprzedaż ma być prowadzona tylko na niewielką skalę, może odbywać się w formie działalności nierejestrowanej.

W przypadku sprzedaży produktów żywnościowych pochodzenia niezwierzęcego warto postarać się o wpis na krajową Listę Produktów Tradycyjnych, prowadzoną przez ministra właściwego do spraw rynków rolnych lub zgłoszenie do Komisji Europejskiej jako Chroniona Nazwa Pochodzenia/Chronione Oznaczenie Geograficzne/Gwarantowana Tradycyjna Specjalność. Dzięki temu można uzyskać zgodę na odstępstwa od prawa żywnościowego, co może znacznie uprościć prowadzenie takiej działalności.

Przeczytaj: Gospodarstwo ekologiczne – jak zostać ekorolnikiem?

Jakie wymagania trzeba spełnić, aby sprzedawać własną żywność?

Każda osoba, która zajmuje się produkcją własnej żywności, na pierwszym miejscu powinna stawiać zdrowie i bezpieczeństwo konsumentów. Z tego powodu wytwórcy artykułów spożywczych muszą spełnić odpowiednie wymagania higieniczne i sanitarne.

Osoby mające kontakt z żywnością muszą uzyskać orzeczenie lekarskie do celów sanitarno-epidemiologicznych. Do wytwarzania własnych produktów żywnościowych nie jest natomiast konieczne posiadanie specjalnych pomieszczeń. Żywność może być produkowana we własnej kuchni, pod warunkiem przedstawienia sanepidowi aktualnego wyniku badania wody oraz umowy na wywóz odpadów. Produkcja żywności nie może być jednak prowadzona w kuchni połączonej z salonem ani w pomieszczeniu, w którym przebywają zwierzęta. Domowa kuchnia, podobnie jak zakłady gastronomiczne, może zostać skontrolowana przez sanepid.

Wytwórca żywności musi dodatkowo zadbać o zminimalizowanie ryzyka zanieczyszczenia i skażenia swoich produktów poprzez m.in.:

• właściwe usytuowanie pomieszczeń,
• zapewnienie odpowiednich warunków czyszczenia i dezynfekcji narzędzi,
• monitorowanie warunków termicznych.

W kuchni powinny się znaleźć: dwa urządzenia chłodnicze, urządzenia grzewcze, zamykane szafki przeznaczone na narzędzia i sprzęt, blaty robocze oraz umywalki i zlewy.

Jakie domowe produkty można sprzedawać?

Rolniczy handel detaliczny i sprzedaż bezpośrednia dają szerokie możliwości wszystkim wytwórcom domowej żywności. Producenci mogą sprzedawać zarówno nieprzetworzone artykuły pozyskane ze swojego gospodarstwa, jak i przygotowane na ich bazie przetwory. Do najpopularniejszych produktów oferowanych w ramach RHD i sprzedaży bezpośredniej należą:

• zboża,
• owoce, warzywa i zioła,
• grzyby,
• jaja,
• mleko i przetwory mleczne (np. śmietana, sery),
• miód,
• dżemy,
• chleb,
• kiszonki,
• soki,
• wyroby cukiernicze.

Warto wiedzieć, że w ramach rolniczego handlu detalicznego obowiązuje zakaz wykorzystania do produkcji mięsa zwierząt kopytnych pozyskanego z uboju dokonanego poza rzeźnią zatwierdzoną przez powiatowego lekarza weterynarii (np. z uboju w gospodarstwie z mięsa na użytek własny).

Przeczytaj: Rolnictwo ekologiczne – jak produkowana jest żywność eko

Gdzie sprzedawać własną żywność?

Masz już pomysł na wyśmienite przetwory domowej roboty, ale zastanawiasz się, jak wprowadzić swoje produkty na rynek? Z pewnością warto rozpocząć od działań w skali lokalnej. Najszybciej znajdziesz potencjalnych konsumentów w swojej okolicy. Własne produkty możesz sprzedawać bezpośrednio w swoim gospodarstwie lub na lokalnym targu czy bazarze. Pamiętaj, że w miejscu prowadzenia sprzedaży powinieneś umieścić napis „rolniczy handel detaliczny” oraz podstawowe dane Twojej działalności (tj. imię i nazwisko/nazwę podmiotu, adres miejsca produkcji oraz weterynaryjny numer identyfikacyjny).

Dodatkowo możesz sprzedawać swoją żywność do stołówek, sklepów czy restauracji. Muszą być one jednak zlokalizowane na obszarze województwa, w którym prowadzisz działalność lub na obszarze powiatów sąsiadujących z tym województwem.

Pamiętaj, że to Ty powinieneś zawsze oferować swoje produkty konsumentom. Z pomocy pośredników możesz skorzystać jedynie podczas wystaw, kiermaszów lub innych imprez organizowanych w celu promocji żywności lokalnej.

Jeśli udało Ci się zaistnieć na lokalnym rynku żywności, a Twoje produkty są chętnie kupowane, nic nie stoi na przeszkodzie, by poszerzyć rynek działania. Rolniczy handel detaliczny może być prowadzony również na odległość – za pośrednictwem internetu. Podobnie jak w przypadku standardowej sprzedaży powinien odbywać się jednak bez pośredników. Należy zadbać też o to, aby żywność była transportowana w warunkach zapewniających jej bezpieczeństwo. Dobrym sposobem na poszerzenie grona swoich klientów może być oferowanie produktów na grupach lokalnych w mediach społecznościowych lub na platformach sprzedażowych.

Jak bezpiecznie kupować żywność na lokalnych bazarach?

Nabywanie żywności bezpośrednio u producentów to świetny sposób na pozyskanie naturalnych i smacznych produktów oraz skrócenie łańcucha dostaw zgodnie z zasadami ekologicznego trybu życia. Jak jednak pokazuje historia zatrucia galaretami mięsnymi zakupionymi na targowisku w Nowej Dębie, do zakupów lokalnych produktów zawsze należy podchodzić z dużą ostrożnością.

Nigdy nie powinieneś kupować produktów nieznanego pochodzenia. Sprawdzaj więc, czy miejsce sprzedaży i same produkty są odpowiednio oznakowane. Przyjrzyj się również, w jakich warunkach są sprzedawane i przechowywane produkty – jeśli budzą one wątpliwości, lepiej zrezygnuj z zakupów.