Strona główna » EKOstyl życia » Dieta planetarna – poznaj zasady diety przyjaznej dla klimatu
Dieta planetarna – poznaj zasady diety przyjaznej dla klimatu
Twoje codzienne wybory mają realny wpływ na planetę. Nie bez znaczenia jest też to, co każdego dnia trafia na Twój talerz. Produkcja żywności wywiera niekorzystny wpływ na przyrodę i przyczynia się do zanieczyszczenia środowiska oraz zużywania surowców naturalnych. Receptą na ograniczenie negatywnych skutków obecnej gospodarki żywnościowej może być dieta planetarna. Sprawdź, na czym polega ten model żywienia oraz jak stosować go w praktyce.
Czym jest dieta planetarna?
Szybko postępujące zmiany klimatyczne pociągają za sobą konieczność wypracowania nowych rozwiązań w niemal wszystkich dziedzinach życia. Obecny model produkcji żywności stanowi jedno z największych zagrożeń dla planety. Powoduje on emisję znacznej ilości gazów cieplarnianych, wysokie zużycie wody i zanieczyszczenie środowiska związane z intensywnym chowem zwierząt.
Aby zaspokoić potrzeby żywnościowe ludzi, a jednocześnie zachować równowagę w środowisku, eksperci z Komisji EAT-Lancet, w swoim raporcie opublikowanym w czasopiśmie „The Lancet” 16 stycznia 2019, zaproponowali transformację obecnego sposobu żywienia. Opracowali oni model żywienia przyjazny dla planety – zwany dietą planetarną. Ma on nie tylko przeciwdziałać niekorzystnym skutkom produkcji żywności, ale również zapewnić bezpieczeństwo żywnościowe globalnej populacji oraz zmniejszyć liczbę zgonów spowodowanych niewłaściwym żywieniem.
Podstawowe zasady diety planetarnej
Dieta planetarna zakłada przede wszystkim zmianę obecnych proporcji między produktami roślinnymi i zwierzęcymi. Zrównoważony model żywienia opiera się na produktach roślinnych. Należy dążyć do zwiększenia ich spożycia w miejsce mięsa i produktów pochodzenia zwierzęcego, których wytwarzanie generuje znacznie większe koszty dla środowiska (zob. Dlaczego warto ograniczyć spożycie mięsa?).
Według twórców diety planetarnej spożycie warzyw, owoców, roślin strączkowych i orzechów powinno wzrosnąć dwukrotnie. Jednocześnie konieczne jest ograniczenie spożycia czerwonego mięsa i cukru o połowę.
Dieta planetarna powinna być urozmaicona i uwzględniać różnorodne produkty roślinne. Opracowany przez ekspertów model żywienia ma dostarczać 2500 kcal dziennie. Głównym źródłem białka powinny być produkty pochodzenia roślinnego, a węglowodanów – pełne ziarna zbóż. Należy dążyć również do zwiększenia spożycia nienasyconych kwasów tłuszczowych zamiast tłuszczów nasyconych. Dieta planetarna przeznaczona jest dla zdrowych osób, które ukończyły 2. rok życia.
Jeśli szukasz inspiracji do stworzenia jadłospisu planetarnego, możesz kierować się założeniami diety fleksiwegetariańskiej, okinawskiej lub śródziemnomorskiej. Aby bilansowanie diety planetarnej było łatwiejsze, warto także ograniczyć spożycie mięsa i produktów zwierzęcych do jednego lub dwóch dni w tygodniu. By w prosty sposób wdrożyć zasady zrównoważonego żywienia, możesz też zmienić proporcje składników na swoim talerzu. Zadbaj, by jego połowę stanowiły warzywa i owoce, a ⅓ produkty z pełnego ziarna.
Aby dieta była przyjazna dla planety, trzeba zadbać jednak nie tylko o staranny dobór produktów żywnościowych i ich odpowiednie proporcje na talerzu. Równie ważne jest ekologiczne podejście do zakupów i przygotowywania posiłków. By ograniczyć ślad węglowy, warto więc sięgać po świeże, lokalne produkty. Niezbędne jest również staranne planowanie posiłków i prowadzenie kuchni w duchu zero waste.
Przeczytaj: Ekologiczne zamienniki mięsa – rewolucja żywieniowa już trwa!
Dieta przyjazna dla planety – jakie produkty wybierać, a jakich unikać?
Zastanawiasz się, czy stosowanie diety planetarnej oznacza całkowitą rezygnację z mięsa i produktów zwierzęcych? Nic bardziej mylnego. Dieta przyjazna planecie nie musi być dietą wegetariańską. Możesz z łatwością dopasować ją do swoich potrzeb, uwzględniając swój styl życia, preferencje smakowe, stan zdrowia.
Jakie produkty możesz spożywać bez obaw o planetę? Podstawą Twojej diety powinny być pełnoziarniste produkty zbożowe, których dzienna zawartość w diecie ma wynieść około 230 g. Postaraj się więc o to, by na Twoim talerzu nie zabrakło ryżu brązowego, kasz czy pełnoziarnistego pieczywa. Kolejnym niezbędnym elementem zrównoważonej diety są warzywa skrobiowe (m.in. ziemniaki, warzywa dyniowate) i nieskrobiowe (np. pomidor, papryka, ogórek). Ich łączne dzienne spożycie może wynieść nawet 700 g. Codziennie należy pamiętać także o spożywaniu porcji różnych owoców (100-300 g). W diecie planetarnej nie powinno zabraknąć ponadto nasion roślin strączkowych, takich jak ciecierzyca, soja, soczewica (75-100 g), orzechów (50 g) oraz tłuszczów nienasyconych, takich jak olej rzepakowy, olej słonecznikowy, oliwa z oliwek (20-80 g). Dodatkowo można sięgnąć też po nabiał i przetwory mleczne (ok. 250 g), np. mleko, kefir, biały ser.
Choć w diecie planetarnej nie ma produktów ściśle zakazanych, warto ograniczyć konsumpcję składników, które wywierają negatywny wpływ na planetę i zdrowie. Należą do nich:
- mięso czerwone (wołowina, jagnięcina, wieprzowina),
- wędliny i produkty wysoko przetworzone,
- tłuszcze nasycone – masło, smalec,
- cukry,
- jaja.
Ryby, owoce morza i chude mięso (np. kurczak) nie są niepożądane w diecie planetarnej, ale zaleca się ich umiarkowane spożycie.
Dlaczego warto stosować dietę planetarną?
Stosowanie diety planetarnej to prosty sposób na pomoc planecie. Dzięki niej każdy może przyczynić się do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych i zużycia wody oraz ograniczenia niszczenia ekosystemów. Co bardzo ważne, dieta planetarna nie zakłada radykalnej zmiany swojego jadłospisu, a jedynie wprowadzenie w nim niewielkich modyfikacji. Dieta przyjazna dla planety może być układana w sposób elastyczny — zgodnie z uwarunkowaniami kulturowymi i zwyczajami żywieniowymi w różnych rejonach świata. Nie musi więc wiązać się z rezygnacją z ulubionych produktów żywnościowych. Dzięki temu zrównoważony model żywienia jest propozycją dla każdego, a jego wdrożenie nie wymaga wiele wysiłku ani specjalnych nakładów finansowych.
Chociaż głównym celem diety planetarnej jest ograniczenie negatywnego wpływu produkcji żywności na środowisko, niesie ona również liczne korzyści dla samych konsumentów. Dieta planetarna to z założenia zdrowa dieta. Produkty roślinne są źródłem kwasów tłuszczowych omega-3, błonnika pokarmowego oraz związków o działaniu antyoksydacyjnym (np. polifenoli, karotenoidów, witamin). Jednocześnie dieta przyjazna planecie jest uboga w tłuszcze nasycone, cukier i substancje konserwujące. Dzięki temu stosowanie takiego modelu żywienia może być formą profilaktyki zdrowotnej.
Dieta przyjazna planecie pozwala zmniejszyć ryzyko chorób cywilizacyjnych, takich jak choroby sercowo-naczyniowe, choroby nowotworowe, cukrzyca typu II. Dzięki zrównoważonej zawartości kalorii dieta planetarna redukuje także ryzyko nadwagi i otyłości. Według Komisji Lancet może zapobiec nawet 11 milionom zgonów osób dorosłych na świecie w ciągu roku.
Jeszcze jedną korzyścią z wyboru diety planetarnej jest redukcja nierówności w dostępie do żywności na świecie. Zrównoważony model żywienia może zwiększyć dostępność produktów żywnościowych w krajach ubogich i ograniczyć problem niedożywienia. Z kolei w krajach zamożnych może być receptą na ograniczenie katastrofalnego w skutkach konsumpcjonizmu. Czemu więc nie spróbować?
Przeczytaj: Dieta wegańska – na czym polega i czy jest zdrowa?