Kontrole w gospodarstwie ekologicznym

Rolnictwo ekologiczne to nie tylko sposób na ograniczenie zanieczyszczenia środowiska, ale również uzyskanie smacznych i zdrowych plonów. By jednak konsumenci mogli cieszyć się produktami wysokiej jakości, powstałymi w harmonii z naturą, niezbędny jest system kontroli i certyfikacji. Skrupulatne, regularne kontrole gospodarstw organicznych dają gwarancję, że na Twój stół trafią smaczne, zdrowe i naturalne produkty. Sprawdź, jak przebiegają kontrole w gospodarstwach ekologicznych i w jakim celu są przeprowadzane.

Kto i jak często przeprowadza kontrolę gospodarstwa ekologicznego?

Każdy, kto decyduje się na prowadzenie gospodarstwa ekologicznego, musi być przygotowany na okresowe kontrole. System kontroli i certyfikacji rolnictwa ekologicznego regulowany jest przez prawo unijne oraz krajowe. Do najważniejszych aktów prawnych w tym zakresie należą:

• Ustawa z dnia 23 czerwca 2022 r. o rolnictwie ekologicznym i produkcji ekologicznej,
• Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/848 z dnia 30 maja 2018 r. w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych i uchylające rozporządzenie Rady (WE) nr 834/2007,
• Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/625 z dnia 15 marca 2017 r. w sprawie kontroli urzędowych i innych czynności urzędowych przeprowadzanych w celu zapewnienia stosowania prawa żywnościowego i paszowego oraz zasad dotyczących zdrowia i dobrostanu zwierząt, zdrowia roślin i środków ochrony roślin.

Zgodnie z aktualnymi przepisami obligatoryjne kontrole bezpośrednie (na miejscu) w gospodarstwach ekologicznych odbywają się przynajmniej raz w roku. Jeśli jednak wcześniejsze kontrole przeprowadzone w ciągu 3 lat nie wykazały żadnych nieprawidłowości, odstęp między kolejnymi może zostać wydłużony do 2 lat.

Oprócz obowiązkowych kontroli w gospodarstwach ekologicznych mogą odbywać się również kontrole wyrywkowe – powtórne lub dodatkowe. Typowanych jest do nich 10% producentów. Kontrolom wyrywkowym często podlegają gospodarstwa, w których uprzednio wykryto pewne niedociągnięcia.

Nad kontrolami w gospodarstwach ekologicznych czuwają jednostki certyfikujące, nadzorowane przez Głównego Inspektora Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych. Kontrole przeprowadzane są przez inspektorów rolnictwa ekologicznego wpisanych do specjalnego rejestru.

Kontrolowaniem gospodarstw ekologicznych zajmują się jednak nie tylko jednostki certyfikujące. Właściciele takich gospodarstw powinni być przygotowani także na kontrole prowadzone przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARIMR), Wojewódzki Inspektorat Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych (WIJHARS), Wojewódzki Inspektorat Ochrony Roślin i Nasiennictwa (WIORIN) i Powiatowy Inspektorat Weterynarii (PIW).

Przeczytaj: Rolnictwo ekologiczne – jak produkowana jest żywność eko

W jakim celu prowadzone są kontrole w gospodarstwie ekologicznym?

Kontrole w gospodarstwach ekologicznych mają na celu sprawdzenie, czy dany producent spełnia wymagania rolnictwa ekologicznego. Stanowią więc dla konsumentów gwarancję, że to, co trafia na ich stoły, jest w rzeczywistości (a nie tylko z nazwy) żywnością ekologiczną. Jeśli wynik kontroli jest pozytywny, spisywany jest protokół z kontroli oraz wystawiany certyfikat z listą produktów spełniających wymagania rolnictwa ekologicznego. W przypadku wykrycia nieprawidłowości w trakcie kontroli producent zobowiązany jest do podjęcia działań korygujących. Poważne naruszenia, takie jak wprowadzanie do obrotu produktów nieekologicznych jako bio lub eko, mogą skutkować karami pieniężnymi, zawieszeniem możliwości sprzedaży produktów, a nawet cofnięciem certyfikatu.

Jak przebiega kontrola gospodarstwa ekologicznego?

Zastanawiasz się, co jest sprawdzane podczas kontroli gospodarstwa ekologicznego i w jaki sposób przebiega cała procedura? By możliwe było zweryfikowanie, czy dane gospodarstwo prowadzi produkcję ekologiczną, konieczne jest skontrolowanie zarówno produkcji roślinnej, jak i zwierzęcej, a także budynków i wyposażenia oraz dokumentacji prowadzonej przez gospodarstwo.

W czasie kontroli musi być obecny właściciel gospodarstwa lub wyznaczony przez niego pełnomocnik. Inspektor kontrolujący gospodarstwo powinien najpierw przedstawić swoje upoważnienie do kontroli oraz zapoznać producenta ze szczegółowym planem kontroli.

Podczas kontroli inspektor może odwiedzić pola uprawne, łąki i pastwiska, obory i wybiegi dla zwierząt i inne budynki gospodarcze. Sprawdzane są: stan roślin, materiał siewny i nasadzeniowy, stosowane nawozy i środki ochrony roślin. Kontroli podlega ponadto sposób oddzielenia upraw konwencjonalnych i ekologicznych. Rolnicy muszą być przygotowani również na kontrolę w zakresie chowu i hodowli zwierząt gospodarskich. W trakcie wizyty w gospodarstwie inspektor kontroluje pochodzenie i obsadę zwierząt, sposób ich żywienia i leczenia.

Kolejnym elementem kontroli jest wykonanie oględzin budynków, w których przechowywane są pasze, środki ochrony roślin i nawozy oraz maszyn używanych w gospodarstwie. Sprawdzane jest także pakowanie, przechowywanie i znakowanie produktów. Dodatkowej weryfikacji podlega dokumentacja prowadzona przez rolnika – zarówno w zakresie planu produkcji, jak i finansów (rachunki, faktury). Analiza stanu gospodarstwa jest pogłębiona wywiadem z gospodarzem. Uzupełnieniem kontroli może być też pobranie do analizy próbek gleby, pasz czy produktów. Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej na temat zasad rolnictwa ekologicznego, przeczytaj nasz artykuł: „Gospodarstwo ekologiczne – jak zostać ekorolnikiem?”.

Kontrole wyrywkowe mogą mieć inny przebieg. Często w ich trakcie sprawdzeniu podlegają te elementy, w których wcześniej dopatrzono się nieprawidłowości. Z kolei zakres kontroli prowadzonych przez inne instytucje jest zgodny z zakresem ich działania.

Ile kosztuje kontrola w gospodarstwie ekologicznym?

Za przeprowadzenie kontroli w gospodarstwie ekologicznym od jego właściciela pobierana jest opłata. Koszt kontroli uzależniony jest przede wszystkim od wielkości użytków rolnych w gospodarstwie. Im większy obszar, tym wyższy będzie koszt. Z kolei stawka za kontrolę urzędową ekologicznego materiału heterogenicznego zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi dnia z 25 września 2023 r. wynosi 55 zł za każdą rozpoczęta godzinę kontroli. Rozporządzenie określa również dokładne stawki za ocenę materiału siewnego czy określenie tożsamości roślin rolniczych i warzywnych.

Czy można otrzymać zwrot kosztów za kontrolę gospodarstwa ekologicznego?

Koszty poniesione przez rolnika w związku z kontrolą przeprowadzoną w jego gospodarstwie podlegają refundacji. O zwrot kosztów można starać się za pośrednictwem Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Refundowane koszty transakcyjne uzależnione są od powierzchni gospodarstwa, z zastrzeżeniem, że kwota ta nie może przekraczać 20% wysokości płatności ekologicznych. Zwrot kosztów odbywa się na wniosek rolnika. Oprócz zwrotu kosztów transakcyjnych gospodarstwa ekologiczne mogą też uzyskać dodatkowe dopłaty do swojej działalności. Więcej o dotacjach dla ekorolników możesz przeczytać w naszym artykule: „Dopłaty dla gospodarstw ekologicznych – ile i dla kogo?”.

Kontrolowanie gospodarstw ekologicznych jest niezbędne, by konsumenci mogli cieszyć się naturalnymi produktami. Dzięki współpracy inspektorów i rolników na rynek trafia tylko żywność, która spełnia rygorystyczne standardy rolnictwa ekologicznego, a Ty masz pewność, że określenie „eko” idzie w parze z wysoką jakością i wysiłkiem włożonym w ochronę planety.