Żywność ekologiczna – wszystko, co warto wiedzieć

Słoneczny sad położony na uboczu. Pole idealnie wtopione w wiejski krajobraz. Kury skubiące zieleninę i krowy beztrosko spacerujące po pastwisku. Tak wygląda nie tylko baśniowa kraina szczęśliwości, ale również ekologiczne gospodarstwo, które może dostarczyć Ci wyjątkowej żywności.

Organiczne produkty to remedium na kłopoty środowiska i człowieka. W odróżnieniu od naszpikowanych sztucznymi dodatkami towarów dostępnych w marketach są naturalne i powstają bez szkodliwej ingerencji w przyrodę. Dzięki żywności ekologicznej codzienne posiłki mogą stać się znacznie zdrowsze, smaczniejsze i bardziej odżywcze. Dowiedz się, czym charakteryzuje się ekożywność i jak rozpoznać ją na sklepowych półkach.

Czym wyróżnia się żywność ekologiczna?

Z czym kojarzą Ci się ekologiczne produkty? Zapewne z owocami zrywanymi prosto z drzewka czy mlekiem od szczęśliwych krów wypasających się na zielonej łące. Żywność ekologiczna dość często bywa utożsamiana ze zdrową żywnością czy tą kupowaną prosto od rolnika. W rzeczywistości terminem tym można określić jedynie żywność wyprodukowaną metodami rolnictwa ekologicznego. Aby produkt mógł zostać uznany za ekologiczny, musi spełniać rygorystyczne standardy określone w krajowych i unijnych aktach prawnych. Jakość i sposób produkcji żywności ekologicznej podlegają kontroli i certyfikacji przez instytucje upoważnione przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi.

Czym żywność ekologiczna różni się od konwencjonalnej? Wysoka jakość produktów ekologicznych wynika wprost z jakości surowców i specyficznych metod produkcji. Produkt ekologiczny musi zawierać minimum 95% składników wytworzonych w sposób organiczny. Do jego produkcji nie mogą być wykorzystywane surowce GMO, zawierające hormony i antybiotyki ani syntetyczne dodatki (barwniki, aromaty, emulgatory, stabilizatory, konserwanty, przeciwutleniacze, substancje powlekające, słodziki). Zabronione jest także napromieniowanie ekożywności.

Kryteria dotyczące żywności ekologicznej nie ograniczają się jedynie do samych zasad produkcji. Dotyczą również jej przechowywania, przetwarzania i transportu. Wszystkie te procesy służą zachowaniu najwyższej jakości i bezpieczeństwa produktów.

Eko, bio, organic – jak oznaczana jest żywność ekologiczna?

„Naturalny”, „wiejski”, „zagrodowy” – ekologiczne trendy w produkcji żywności stara się wykorzystać wielu producentów, kusząc konsumentów popularnymi, lecz w rzeczywistości niewiele mówiącymi określeniami. Warto pamiętać, że większość haseł stanowi jedynie chwyt marketingowy i nie świadczy wcale o pochodzeniu czy jakości produktów. Jak więc rozpoznać ekologiczną żywność?

Produkty ekologiczne oznaczane są jako: „eko” (ekologiczne), „bio” (biologiczne) lub „organic” (organiczne). Wszystkie te trzy określenia są równoznaczne i mogą być stosowane zamiennie. Nie ma więc żadnej różnicy między produktem „eko” a „organic”. Różnice w nazewnictwie wynikają jedynie ze względów językowych. W krajach niemieckojęzycznych zwykle używa się określenia „bio”, natomiast anglojęzycznych – „organic”. W Polsce funkcjonują wszystkie trzy określenia.

Świadectwem ekologicznego pochodzenia produktu jest unijne logo znajdujące się na etykiecie (biały listek otoczony 12 białymi gwiazdami na zielonym tle). Logo stanowi połączenie dwóch symboli – unijnej flagi i liścia symbolizującego ideę zrównoważonego rozwoju. Jest ono potwierdzeniem certyfikatu ekologicznego. Obowiązujące obecnie logo zostało wprowadzone w 2010 r. Oprócz logo na etykiecie produktu ekologicznego musi znajdować się nazwa producenta, kod jednostki certyfikującej oraz oznaczenie miejsca pochodzenia surowców ekologicznych (rolnictwo UE, rolnictwo spoza UE, rolnictwo UE/rolnictwo spoza UE lub nazwa kraju, jeśli produkt pochodzi w całości z jednego kraju).

Jak produkowana jest żywność ekologiczna?

Ekologiczny system produkcji znacznie różni się od standardowego. W przeciwieństwie do konwencjonalnych gospodarstw w gospodarstwach ekologicznych nie dąży się do uzyskania maksymalnych plonów kosztem środowiska. Głównym celem jest wytwarzanie żywności w sposób przyjazny dla środowiska i z poszanowaniem dla dobrostanu zwierząt. Rolnictwo ekologiczne jest zrównoważone pod względem ekologicznym, ekonomicznym i społecznym. Bazuje na naturalnych cyklach, procesach przyrodniczych i środkach. Służy zachowaniu wysokiego stopnia różnorodności biologicznej, zdrowia ludzi i zwierząt, żyzności gleby oraz bezpieczeństwa żywności. Zakłada racjonalne gospodarowanie wszystkimi zasobami naturalnymi.

Gospodarstwo ekologiczne dąży do samowystarczalności pod względem paszowym i nawozowym. W uprawach ekologicznych nie stosuje się sztucznych nawozów i środków ochrony roślin. Zamiast nich wykorzystuje się nawozy organiczne i zielone. Pasze podawane zwierzętom wytwarzane są bezpośrednio w gospodarstwie lub kupowane w innych ekologicznych gospodarstwach.

Zwierzęta w gospodarstwie ekologicznym utrzymywane są w systemie wolnostanowiskowym, mają dostęp do pastwisk, wybiegów i naturalnej ściółki. Nie mogą otrzymywać hormonów wzrostu ani antybiotyków. Stosowanie leków weterynaryjnych dopuszczalne jest tylko w szczególnych przypadkach. Profilaktyka zdrowotna polega głównie na zapewnieniu zwierzętom odpowiedniego żywienia i właściwych warunków bytowych. W celach leczniczych i profilaktycznych stosuje się przede wszystkim naturalne ziołowe preparaty. Aby zminimalizować erozję gleby i zanieczyszczenie środowiska oraz zapewnić zwierzętom odpowiednie warunki bytowe, dąży się do redukcji obsady. Bardzo ważną rolę w rolnictwie ekologicznym odgrywa również odpowiedni dobór ras i odmian. Wybiera się przede wszystkim rasy lokalne, które łatwo przystosowują się do warunków panujących w otoczeniu, są odporne na choroby i długowieczne.

Ekologiczne praktyki rolnicze dotyczą także uprawy ziemi. W rolnictwie ekologicznym zamiast wielohektarowych monokultur tworzy się uprawy mozaikowe. Przestrzega się zasad płodozmianu i uprawy biodynamicznej. Dba się o zminimalizowanie negatywnego oddziaływania na środowisko zabiegów agrotechnicznych – maszyny często zastępuje się prostymi, ręcznymi narzędziami.

Przetwórstwo żywności ekologicznej opiera się na tradycyjnych metodach fizycznych, mechanicznych, organicznych, fermentacyjnych. Pomieszczenia, w których składowane są ekologiczne produkty, nie mogą być skażone pestycydami ani zbudowane z toksycznych materiałów budowlanych.

Istotna jest także odpowiednia lokalizacja gospodarstwa ekologicznego – nie może ono znajdować się w pobliżu zakładów przemysłowych czy na obszarach silnie zanieczyszczonych metalami ciężkimi. Gospodarstwa ekologiczne podlegają regularnym kontrolom, które gwarantują najwyższą jakość i pełne bezpieczeństwo produkowanej żywności. Ściśle określone procedury produkcyjne pozwalają prześledzić niemal całą drogę produktu – z pola aż do kuchennego stołu.

Przeczytaj: Rolnictwo ekologiczne – jak produkowana jest żywność eko

Dlaczego żywność ekologiczna jest droższa?

Choć zainteresowanie produktami ekologicznymi rośnie z roku na rok, dla wielu konsumentów barierą przy wyborze ekożywności jest jej cena. Szacuje się, że żywność ekologiczna jest średnio o 30-50% droższa od konwencjonalnej. W przypadku niektórych produktów różnica w cenie może być jeszcze większa i wynosić nawet 200%. Na wysoką cenę produktów ekologicznych wpływa wiele czynników – ściśle związanych z systemem produkcji, przetwarzania i dystrybucji.

Rolnictwo ekologiczne wiąże się z większym nakładem pracy i mniejszymi zyskami z produkcji. Wydajność gospodarstw ekologicznych jest średnio o 30% niższa niż konwencjonalnych. Problemem jest też ograniczona dostępność produktów. Ekologiczni rolnicy nie mogą liczyć na obfite plony. Gospodarstwa ekologiczne nie działają na skalę przemysłową, zwykle wytwarzają produkty w małej ilości, a cały proces produkcji jest znacznie dłuższy niż w standardowym gospodarstwie. Zanim uzyskają certyfikat, muszą przejść 2-3 letni okres konwersji, czyli przestawienia gospodarstwa z konwencjonalnego na ekologiczne. Cały proces certyfikacji wiąże się z wysokimi kosztami.

Prowadzenie ekologicznych upraw i hodowli wymusza poważne zmiany w gospodarstwie. Konieczne są wydatki na doszkalanie, poprawę dobrostanu zwierząt, ekologiczne pasze. Większość prac w gospodarstwach ekologicznych wykonywana jest ręcznie, dlatego właściciele niejednokrotnie muszą zatrudniać pracowników sezonowych. Bardziej skomplikowany jest także sam proces transportu i dystrybucji towarów, który generuje dodatkowe koszty. Uczestniczy w nim wielu pośredników, którzy nakładają na produkty wysoką marżę.

Jeśli zależy Ci na zmniejszeniu kosztów związanych z zakupem ekologicznej żywności, możesz spróbować kupować ekożywność bezpośrednio u producenta.

Gdzie kupować żywność ekologiczną?

Chcesz częściej sięgać po żywność ekologiczną, ale obawiasz się, że na zakupy będziesz musiał udać się do oddalonego o kilkadziesiąt kilometrów gospodarstwa? Raz jeszcze dokładnie przyjrzyj się produktom znajdującym się w sklepie, który odwiedzasz na co dzień. Może okazać się, że żywność ekologiczna jest praktycznie na wyciągnięcie ręki.

Ze względu na rosnącą popularność organiczne produkty dziś są dostępne nawet w hipermarketach i osiedlowych sklepach. W wielu z nich ekologiczna żywność ma swoje specjalnie wydzielone i wyraźnie oznaczone miejsca (półki), dzięki czemu łatwo ją znaleźć. Bardzo dobrym miejscem do zakupów produktów ekologicznych są też miejskie targowiska lub bazary. W dużych miastach nie brakuje eko-bazarów i sklepów specjalistycznych z szeroką ofertą ekologicznych produktów.

Świetną okazją do spróbowania i zakupu ekologicznej żywności są ponadto organizowane regularnie kiermasze ekologiczne. Jeśli mieszkasz z dala od wielkomiejskich aglomeracji, możesz poszukać gospodarstw ekologicznych znajdujących się w pobliżu i kupować produkty bezpośrednio u rolnika. Wygodnym rozwiązaniem, z którego można skorzystać niezależnie od miejsca zamieszkania, są też zakupy online.

Najpopularniejsze produkty ekologiczne

Oferta produktów ekologicznych staje się coraz bogatsza. Do najpopularniejszej i najchętniej kupowanej ekożywności należą: produkty zbożowe (m.in. pieczywo, mąki, makarony), soki, warzywa, owoce i przetwory. Dużym zainteresowaniem cieszą się także: ekologiczne mleko, sery, jaja, ekologiczne mięso czy wędliny.

Nie musisz od razu zmieniać wszystkich produktów żywnościowych na ekologiczne. Zacznij od drobnych zmian w swojej diecie. Wiosną i latem spróbuj sezonowych ekologicznych owoców, takich jak jabłka, maliny, porzeczki, gruszki czy wiśnie. Zamiast tradycyjnego soku owocowego lub warzywnego słodzonego syropem glukozowo-fruktozowym wybierz ekologiczny – pełen witamin i związków prozdrowotnych.

Z pewnością przypadnie Ci do gustu również chrupiące ekologiczne pieczywo. Swoje posiłki możesz wzbogacić naturalnymi olejami roślinnymi, które są produkowane bez użycia szkodliwych rozpuszczalników. Wśród ekologicznych produktów nie brakuje także drobnych przekąsek (np. bakalie, ciasteczka) czy napojów (np. herbata, kakao, kawa, alkohole). Wprowadzenie ekologicznej żywności do diety nie wymaga więc żadnych radykalnych zmian w sposobie żywienia – wystarczy z większą rozwagą dokonywać codziennych zakupów.

Przeczytaj: Jajka ekologiczne – dlaczego warto je jeść

Zalety spożywania żywności ekologicznej

Zależy Ci na ograniczeniu postępującej degradacji środowiska spowodowanej intensyfikacją rolnictwa? Kupując mleko czy jaja, nie chcesz przyczyniać się do cierpienia zwierząt? Marzysz, by zachować naturalne wiejskie ekosystemy w nienaruszonym stanie? A może pragniesz wspierać rozwój ekologicznych metod produkcji i lokalnych gospodarstw? Wybór ekologicznej żywności to realny wkład w ochronę środowiska. To, co trafia do Twojego koszyka, może jednak zadecydować nie tylko o przyszłym stanie planety, ale również o Twoim zdrowiu.

Zakup produktów ekologicznych nie zawsze podyktowany jest jedynie troską o dobro środowiska. Wiele osób decyduje się na produkty organiczne ze względu na ich potencjalne walory prozdrowotne i wysoką wartość odżywczą. Dziś coraz więcej konsumentów poszukuje towarów pozbawionych sztucznych dodatków, produkowanych w naturalny sposób. Sięgając po bioprodukty, nie musisz z niepokojem czytać etykiety i obawiać się, co kryje się pod tajemniczo brzmiącymi określeniami. Nie znajdziesz w nich sztucznych i szkodliwych dodatków.

Żywność ekologiczna różni się nieco składem od konwencjonalnej. Produkty ekologiczne zawierają z reguły więcej polifenoli, minerałów (np. magnezu, potasu, fosforu, żelaza), witamin (zwłaszcza C i z grup B), antocyjanów. Odznaczają się za to mniejszą ilością szkodliwych związków takich jak: azotany, azotyny, metale ciężkie i pestycydy. Warzywa i owoce pochodzące z upraw ekologicznych mają wyższą suchą masę, przez co są łatwiejsze w przechowywaniu i bardziej atrakcyjne pod względem tekstury. Mięso pochodzące z gospodarstw ekologicznych charakteryzuje się wyższą zawartością nienasyconych kwasów tłuszczowych. Mleko zawiera więcej kwasów tłuszczowych omega-3, w tym CLA (sprzężonego kwasu linolowego). Jaja od kur utrzymywanych w gospodarstwach ekologicznych wyróżniają się korzystnym stosunkiem kwasów tłuszczowych omega-3 i omega-6 oraz wysoką zawartością witamin A i E. Ekologiczne rośliny przyprawowe są natomiast szczególnie bogate we flawonole i kwasy fenolowe o działaniu antyoksydacyjnym.

Ekologiczne produkty są cenione również za walory smakowe. Żywność organiczna nie zawiera wzmacniaczy smaku czy słodzików, dzięki czemu jej smak jest w pełni naturalny i wyrazisty. Ekologiczne produkty mogą być świetnym wzbogaceniem codziennego menu – sprawdzają się zarówno w roli przekąsek, jak i smakowitych dodatków do dań. Żywność ekologiczna to propozycja dla każdego – niezależnie od wieku czy stanu zdrowia.

Spożywanie żywności ekologicznej pozwala ograniczyć kumulowanie się w organizmie toksycznych i rakotwórczych związków. Produkty organiczne są bezpieczne nawet dla dzieci i osób o szczególnych potrzebach żywieniowych (cierpiących na alergie, choroby dietozależne). Ze względu na wysoką zawartość składników o działaniu antyoksydacyjnym żywność ekologiczna wspomaga walkę z wolnymi rodnikami odpowiedzialnymi za rozwój wielu chorób cywilizacyjnych i przyspieszającymi procesy starzenia. Można spożywać ją w ramach profilaktyki chorób nowotworowych czy układu krążenia.

Smaczna, zdrowa i naturalna – ekologiczna żywność z pewnością ma szansę podbić rynek. Warto docenić jej walory i częściej wkładać ją do sklepowego koszyka. W ten sposób można wzbogacić swoją dietę i dać odetchnąć środowisku.