Dzień Długu Ekologicznego
Od kilkudziesięciu lat na całym świecie obchodzi się Dzień Długu Ekologicznego. Nie każdy jednak o tym wie. Podobnie jak o tym, że co roku przypada on kiedy indziej, a w dodatku jego termin może zmieniać się w zależności od kraju. Powodem do świętowania może natomiast być co najwyżej wtedy, gdy wyznaczony zostanie z późniejszą datą niż poprzednio. Dlaczego? Odpowiedź na to oraz inne pytania znajdziesz w poniższym artykule.
Czym jest Dzień Długu Ekologicznego
Na świecie żyje obecnie około 8 miliardów ludzi, którzy codziennie, w taki czy inny sposób, korzystają z naturalnych zasobów. Te zasoby to chociażby woda, powietrze, gleba, paliwa kopalne (gaz, węgiel, ropa), ale też na przykład ryby i inne stworzenia, które łowi się w celach konsumpcyjnych. Nasza planeta ma jakiś potencjał regeneracyjny, pozwalający się owym zasobom odnawiać – jednym wolniej, innym szybciej. Sęk w tym, że jako ludzkość zużywamy ich zdecydowanie za dużo, aby Ziemia miała szansę „nadążyć z regeneracją”.
Jeśli przyjąć, że w każdym roku możemy bezpiecznie wykorzystać tylko określoną ilość zasobów, ale ta roczna pula zostanie wyczerpana w mniej niż 12 miesięcy, to od pewnego momentu korzystamy z nich niejako na kredyt. Kredyt – czy nawet raczej dług – zaciągany u przyszłych pokoleń, dla których przez nas po prostu nie starczy już: czystej wody, powietrza, paliw itd. Ten „pewien moment” zaznaczany jest w kalendarzu właśnie jako Dzień Długu Ekologicznego (ang. Ecological Debt Day albo Earth Overshoot Day, „Dzień Przepalenia Ziemi”).
Kiedy przypada Dzień Długu Ekologicznego – w Polsce i na świecie
W 2022 roku przypadł on na 28 lipca. To o dzień wcześniej niż w roku ubiegłym, a także w latach 2018, 2019 i 2021. W roku 2020 z powodu wybuchu pandemii globalna gospodarka ostro wyhamowała, przez co Dzień Długu Ekologicznego miał miejsce „dopiero” 22 sierpnia. Podobny wynik odnotowano w latach 2005 i 2006, kiedy to DDE przypadał odpowiednio na 25 i 19 sierpnia. Generalnie jednak wyznacza się go (p. niżej) z roku na rok w coraz wcześniejszym terminie. A to bardzo zła wiadomość.
Jeśli Dzień Długu Ekologicznego jest obchodzony 28 lipca, oznacza to, że zasoby „przygotowane” przez Ziemię na ten rok zużyliśmy w ciągu niecałych 8 miesięcy. A że nie przestaniemy z dnia na dzień zużywać ich dalej, to do 31 grudnia wykorzystamy tyle, ile musiałoby wyprodukować 1,8 naszej planety. Gdyby natomiast cały świat zużywał zasoby tak szybko jak Polska, ludzkości potrzebne byłyby aż trzy takie planety!
W Polsce bowiem Dzień Długu Ekologicznego wypadł w 2023 roku 2 maja (dla porównania: rok temu był to 4 maja, a w 2018 roku – 19 maja). Podobnie wygląda to w innych rozwiniętych krajach, takich jak Japonia, Francja czy Niemcy. Niechlubnym rekordzistą jest Katar, które to państwo żyje na ekologiczny kredyt już od 10 lutego. USA czy Zjednoczone Emiraty Arabskie zdążyły z kolei wykorzystać przeznaczone na ten rok zasoby do 13 marca. Najlepiej w ogólnoświatowym zestawieniu wypadają zaś Ekwador i Jamajka, gdzie Dzień Długu Ekologicznego przypadnie odpowiednio na 6 i 20 grudnia.
Przeczytaj: Ekologiczny styl życia, czyli jaki?
Jak wyznacza się Dzień Długu Ekologicznego
Dane te co roku publikuje Global Footprint Network, międzynarodowa organizacja zajmująca się wyliczaniem skali tzw. śladu ekologicznego, odciskanego przez człowieka na środowisku naturalnym. Specjaliści z GFN wyznaczają Dzień Długu Ekologicznego, dzieląc ilość dostępnych zasobów przez wskaźnik ich zużycia, a następnie mnożąc wynik przez liczbę dni w roku. Pod uwagę brane jest tu wykorzystanie paliw kopalnych, wody i gleby, a także emisja dwutlenku węgla do atmosfery oraz ilości wyławianych ryb i owoców morza.
Warto wiedzieć
Ślad ekologiczny określa ilość zasobów służącą zaspokojeniu potrzeb pojedynczego człowieka. Wyraża się go w hektarach na osobę, a jego wartość zależy od stylu życia, czyli m.in. tego, co je, gdzie mieszka i w jaki sposób przemieszcza się dana osoba – jak również od tego, jakie towary kupuje i z jakich usług korzysta. Na podstawie liczby mieszkańców Ziemi i jej powierzchni wyliczono, że każdemu „przysługują” 2 hektary. Obywatele Europy i Stanów Zjednoczonych korzystają jednak odpowiednio z 5 ha i 10 ha, co oznacza, że eksploatują planetę kosztem nie tylko przyszłych pokoleń, ale też ludzi w innych rejonach świata.
Global Footprint Network powołano w 2003 roku. Dzień Długu Ekologicznego pierwszy raz ogłoszono jednak w 1987 roku – kiedy to przypadał on na 19 grudnia – z inicjatywy Fundacji Nowej Ekonomii (ang. New Economics Foundation), która obecnie pozostaje jednym z partnerów GFN. Eksperci tej ostatniej organizacji obliczyli natomiast, że ludzkość wykorzystała przedwcześnie roczny limit naturalnych zasobów po raz pierwszy już w 1970 roku. Dzień Długu Ekologicznego, gdyby był już obchodzony, miałby wówczas miejsce 29 grudnia.
„Windykacja” długu ekologicznego
Jak wspomniano, dług ekologiczny zaciągamy w pewien sposób u przyszłych pokoleń. Ale tak naprawdę spłacać przyjdzie go jeszcze nam, i to już niedługo. „Naturalna windykacja” właściwie się rozpoczęła. Spadek bioróżnorodności, pogarszająca się jakość powietrza, kryzysy żywnościowe i energetyczne, fale upałów, pożary lasów, susze, powodzie i huragany – to wszystko skutki nadmiernej eksploatacji ziemskich zasobów.
Jak przesunąć datę Dnia Długu Ekologicznego
Aby ograniczyć występowanie tych niekorzystnych zjawisk i ich przykre skutki, a także by zapewnić dostęp do zasobów naturalnych przyszłym pokoleniom, należy wyhamować tempo zużywania tychże zasobów. Jeżeli uda nam się sprawić, że w kolejnych latach Dzień Długu Ekologicznego będzie przypadał coraz później, będzie to oznaczało, że jesteśmy na właściwej drodze. Dlatego właśnie „obchodom” DDE towarzyszy akcja opatrzona hasztagiem #MoveTheDate (ang. „przesuń datę”), mająca zaś na celu przywrócenie równowagi pomiędzy eksploatacją Ziemi a jej możliwościami.
Global Footprint Network wskazuje kilka kluczowych obszarów, w których wprowadzenie zmian mogłoby konkretnie przyczynić się do opóźnienia terminu Dnia Długu Ekologicznego. Chodzi tu przede wszystkim o:
- zmniejszenie ilości jedzenia marnowanego na całym świecie – redukcja o połowę pozwoliłaby przesunąć datę DDE o 13 dni;
- zwiększenie udziału produkcji energii przy użyciu wiatraków – dałoby nam co najmniej 10 dni;
- modernizacja infrastruktury rowerowej do poziomu holenderskiego – 9 dni;
- przejście na zeroemisyjny transport – 12 dni;
- ograniczenie światowego spożycia mięsa o połowę – 5 dni;
- zalesienie 350 mln hektarów globu – 8 dni;
- obniżenie o połowę emisji dwutlenku węgla ze spalania paliw kopalnych – o 93 dni, czyli aż o 3 miesiące!
Największy impakt oczywiście mieć będą działania systemowe, podejmowane i finansowane przez międzynarodowe organizacje i rządy. Każdy z nas jednak jest w stanie dołożyć swoją cegiełkę do tego, aby kolejne Dni Długu Ekologicznego przypadały coraz później.
Co może zrobić zwykły człowiek
Oto kilka rozwiązań, dzięki którym (wraz z innymi mieszkańcami Ziemi) możesz realnie wpłynąć na datę DDE:
- ogranicz konsumpcję – kupuj mniej, rozsądniej, naprawiaj, zamiast wyrzucać, rozważ zaopatrywanie się w second handach i zapoznaj się z ideą upcyklingu;
- wybieraj produkty organiczne i bio – wytwarza się je w bardziej zrównoważony sposób niż te „tradycyjne”;
- ogranicz spożycie mięsa – nie musisz od razu przechodzić na wegetarianizm, jeżeli to dla ciebie zbyt duże wyzwanie, wystarczy jeść go mniej;
- ogranicz zużycie energii elektrycznej i wody – wdzięczna będzie nie tylko planeta, ale także twój portfel;
- o ile to możliwe, zamień samochód na rower lub transport zbiorowy, a na krótszych dystansach przemieszczaj się pieszo – to również przełoży się na oszczędności, tym razem związane z zakupem paliwa;
- ogranicz ilość plastiku w swoim życiu – korzystaj z opakowań wielorazowych i naturalnych materiałów.
Istotne jest też wywieranie presji na polityków i wielkie korporacje, np. poprzez głosowanie na partie wspierające ochronę środowiska i zrównoważony rozwój, a także poprzez wybieranie produktów i usług mniej obciążających planetę. Nie mamy żadnej innej, MUSIMY więc zadbać o tę, na której mieszkamy!
Przeczytaj również: Foodsharing – jak nie marnować żywności?