Zielony dach – prawie same zalety (i dwie drobne wady)

Zielone dachy to rozwiązanie cieszące się popularnością w krajach Skandynawii i zachodniej Europy już od dobrych kilkunastu lat. W Polsce trend ten znacząco przybrał na sile zaledwie parę sezonów temu – ma jednak spore szanse zostać z nami na dłużej. Powód? Całe mnóstwo zalet i tylko niewielkie ograniczenia, na które w wielu przypadkach zresztą też da się znaleźć odpowiedź. Przeczytasz o nich w poniższym artykule.

Zielony dach. Rodzaje i charakterystyka

Choć oczywiście o dachu wyłożonym zieloną dachówką czy innym rodzajem pokrycia można potocznie powiedzieć „zielony dach”, to z reguły pod tym pojęciem należy rozumieć coś zgoła innego. Chodzi mianowicie o taki dach, na którym rosną żywe rośliny. Wyróżnia się przy tym zasadniczo dwa rodzaje zielonych dachów. Są to:

• dachy ekstensywne – cechujące się cieńszą warstwą podłoża (tzw. substratu), a więc też specyficzną roślinnością, która płytko się ukorzenia i rozwija ekstensywnie, czyli rozrasta raczej w poziomie niż w pionie. Ten typ dachów zielonych określa się też niekiedy mianem „dach rozchodnikowy”, od spełniających wymienione warunki roślin zwanych rozchodnikami (bo właśnie „rozchodzą się” na boki). To mało wymagające sukulenty, które magazynują wodę w liściach i korzystają z niej w suchszych okresach;
• dachy intensywne – czyli de facto umiejscowione na dachach ogrody. Można w nich spotkać krzewy i nawet drzewa, a ponadto ścieżki, ławki, altanki czy inne elementy małej architektury.

Dach intensywny siłą rzeczy wymagać będzie grubszej warstwy substratu oraz znacznie więcej zabiegów pielęgnacyjnych niż dach ekstensywny. Jest też o wiele cięższy.

Wady zielonego dachu

I tu przechodzimy do potencjalnych wad zielonych dachów – aczkolwiek należałoby raczej użyć słowa „ograniczenia”, bo nie są to obiektywne minusy. Pierwszy czynnik teoretycznie problematyczny to masa. Zieleń ekstensywna waży od 50 do 200 kg/mkw., podczas gdy intensywna nawet 800-1500 kg/mkw. Założenie zielonego dachu jest więc uwarunkowane wytrzymałością konstrukcji budynku. Niezależnie zaś od tego, czy wznoszony jest nowy obiekt, czy też wzmocnić trzeba już istniejący strop – uwzględnienie dodatkowego obciążenia to zwykle dodatkowe koszty.

Sama instalacja zielonego dachu to również niemały wydatek. Certyfikowane materiały, odpowiednie technologie (zapewniające choćby właściwe odprowadzenie nadmiaru wilgoci) i doświadczenie specjalistów mają swoją cenę. Próby oszczędzania na zielonym dachu rodzą natomiast ryzyko, że w najlepszym razie roślinność nie będzie miała na nim warunków do rozwoju, a w najgorszym – że dojdzie do zawilgocenia stropu i pomieszczeń w budynku lub do przeciążenia jego konstrukcji.

Warto wiedzieć
Na instalację zielonego dachu coraz częściej można uzyskać dofinansowanie ze środków samorządowych. Inną formą promocji tego ekologicznego rozwiązania potrafią być też różnego rodzaju ulgi podatkowe. O konkretne informacje należy pytać w lokalnym urzędzie miasta lub gminy.

Swoje kosztuje ponadto pielęgnacja zielonego dachu, droższa oczywiście w przypadku tego intensywnego. Dach ekstensywny będzie wymagał mniej zachodu (i pieniędzy), jeśli na wstępie wyposażony zostanie w zaawansowany system automatycznego nawadniania i odzyskiwania deszczówki. Obydwa warianty należy zaś też w odpowiedni sposób odśnieżać, jeśli zajdzie taka potrzeba, aby uniknąć nadmiernych przeciążeń.

Przeczytaj: Zielone elewacje albo wertykalne ogrody – co warto o nich wiedzieć

Zielony dach – inwestycja, która się opłaca

Patrząc jednak na koszt założenia zielonego dachu i jego późniejszego utrzymania, należy mieć w pamięci liczne korzyści, które niesie ze sobą to rozwiązanie. W tym korzyści jak nabardziej wymierne finansowo. Zielony dach ma bowiem chociażby właściwości termoizolacyjne, co oznacza, że latem chroni budynek przed przegrzaniem, a zimą pozwala zmniejszyć straty ciepła. Przekłada się to na niższe rachunki za ogrzewanie w chłodniejszych miesiącach i za prąd potrzebny do funkcjonowania systemów klimatyzacji w miesiącach gorących.

Zielony dach zabezpiecza ponadto przed szkodliwym wpływem czynników atmosferycznych, takich jak wiatr, deszcz, grad, promieniowanie UV czy wysoka amplituda temperatur – zarówno ta dobowa, jak i w skali roku. Ryzyko powstania uszkodzeń mechanicznych, a także mikropęknięć spowodowanych ekspozycją na skrajnie wysokie lub skrajnie niskie temperatury dzięki zielonemu dachowi jest istotnie niższe. W efekcie żywotność pokrycia w porównaniu z dachem tradycyjnym wydłuża się dwu-, a nawet trzykrotnie.

Warto wiedzieć
Inwestycja w zielony dach potrafi się zwrócić już w ciągu kilku-kilkunastu lat.

Zielony dach stanowi ponadto naturalną warstwę ognioodporną. Chroni więc przed rozprzestrzenianiem się ewentualnego pożaru i ogranicza tym samym zasięg strat mogących być jego skutkiem. Co więcej, panele fotowoltaiczne zainstalowane na takim dachu będą działały znacznie efektywniej niż np. na o wiele łatwiej przegrzewającej się blachodachówce. Wszystko to razem natomiast w połączeniu z walorami estetycznymi i prozdrowotnymi (p. niżej) podnosi wreszcie rynkową wartość całej nieruchomości zwieńczonej zielonym dachem.

Zielony dach – korzyści dla zdrowia

Można by też spróbować policzyć oszczędności, jakie daje zielony dach, jeśli chodzi o pieniądze, które nie zostaną wydane na leki czy psychoterapię dzięki jego dobroczynnemu wpływowi na zdrowie. Rośliny obecne na zielonym dachu tworzą w jego pobliżu korzystny mikroklimat. Pochłaniają dwutlenek węgla, oddając w zamian życiodajny tlen, a poza tym jonizują ujemnie powietrze i filtrują znajdujące się w nim zanieczyszczenia (pochłaniając nawet 10-20 proc. szkodliwych pyłów i gazów).

Jak już wspomniano, zielony dach jest w stanie pełnić funkcję warstwy termoizolacyjnej. Izoluje też jednak akustycznie! Tłumiąc hałas i niepożądane dźwięki, potrafi wyciszyć znajdujące się pod nim pomieszczenia średnio o 8 decybeli, co potrafi mieć niebagatelne znaczenie dla naszych nerwów. Sama zresztą bliska obecność zieleni ma moc redukcji stresu i poprawy samopoczucia, przyspiesza też powrót do zdrowia i sprawia, że łatwiej znosi się ewentualny ból (np. chroniczny ból pleców).

Przeczytaj: Zielone (roślinne) ściany we wnętrzach

Zielony dach – korzyści dla otoczenia

Zbadano też, że w tych dzielnicach miast, w których jest więcej zieleni, rzadziej dochodzi do aktów przemocy czy wandalizmu. Dobroczynne oddziaływanie zielonego dachu na okolicę polega również na tym, że przyczynia się on do redukcji temperatury otoczenia. W kontekście zmian klimatycznych i nawiedzających nas coraz częściej fal upałów ma to znaczenie zwłaszcza tam, gdzie jest dużo szybko nagrzewającego się betonu (i gdzie powstaje tzw. efekt miejskiej wyspy ciepła).

Dzięki gromadzeniu wody opadowej w roślinach, ich podłożu oraz warstwie drenującej, która stanowi element zielonego dachu, deszczówka trafia do kanalizacji później i w mniejszych ilościach. Dzięki temu maleje zarówno obciążenie szczytowe sieci kanalizacyjnej (a więc np. studzienki tak nie wybijają), jak i ryzyko powodzi. Stabilizacji ulega również poziom wód gruntowych. Działa to jeszcze sprawniej, jeśli instalacja wyposażona jest w system retencji i odzysku wody, która nawadnia później rośliny zielonego dachu.

Ten ostatni sprzyja też zachowaniu bioróżnorodności, stwarzając warunki bytowania dla wielu cennych przyrodniczo gatunków pajęczaków, owadów i żywiących się nimi ptaków. To dlatego zielony dach może stanowić powierzchnię biologicznie czynną, która zgodnie z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego często musi stanowić konkretny procent powierzchni działki.

Zielony dach – intensywny czy rozchodnikowy?

Widać zatem, że zielony dach to żadna ekstrawagancja (jak wciąż jeszcze się niektórym wydaje). Wiesz też już, że prawidłowo wykonany, nie tylko nie zagrozi budynkowi wilgocią, ale wręcz przyczyni się do przedłużenia jego żywotności. Możesz natomiast zastanawiać się, na który rodzaj zielonego dachu się zdecydować. Poniżej więc kilka podpowiedzi, które ułatwią podjęcie decyzji.

Dach intensywny to świetne rozwiązanie dla tych, którzy pragną ogrodu w wielkim mieście. Może stanowić oazę wypoczynku i rekreacji, jest też na pewno o wiele bardziej efektowny od dachu ekstensywnego. Nie wszędzie da się go jednak założyć. Konstrukcja budynku musi po pierwsze wytrzymać istotne obciążenie, jakim byłby dla niej dach intensywny. Po drugie zaś nachylenie połaci powinno być w jego wypadku jak najmniejsze, a najlepiej zerowe. Trzeba także pamiętać, że dach intensywny to wyższy koszt praktycznie na każdym etapie – od projektu przez instalację po pielęgnację. Często też znacznie dłużej trzeba czekać na moment, w którym dach ten będzie wyglądał tak, jak to zaplanowano (rośliny potrzebują bowiem czasu na adaptację i wzrost).

Dach ekstensywny jest znacznie tańszy i „łatwiejszy w obsłudze”, a w dodatku podczas jego zakładania wykorzystać można tzw. matę wegetacyjną, która jest już obsadzona „gotową” roślinnością pokrywającą powierzchnię w co najmniej 90 proc. Dach rozchodnikowy nie ma ponadto aż tak dużych wymagań ani w zakresie wytrzymałości konstrukcji, ani jeśli chodzi o nachylenie połaci (choć optymalnie nie powinno ono przekraczać 30 stopni).

Przeczytaj również: Dom ekologiczny – czym się charakteryzuje (materiały, urządzenia, technologie)